به نقل از «تین نیوز»

اهمیت تکمیل کریدور چابهار سرخس برای اتصال به آسیای میانه

تاریخ انتشار: ۲۱ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۹۵۱۳۳۱

تین نیوز

موقعیت ویژه ژئوپلیتیک ایران و ترکمنستان، اشتراکات مذهبی - فرهنگی، تبادل انرژی و استقرار بر سرراه کریدورهای مشترک منطقه ای منافع تهران و عشق آباد را تا حد زیادی به یکدیگر گره زده است.

به گزارش تین نیوز به نقل از بازار، سفرهای روسای جمهور ایران و ترکمنستان به کشورهای یکدیگر خصوصا طی دو سال اخیر، رایزنی هایی متعدد بین مقامات دو کشور جهت بازگشایی مرزها و تردد ناوگان ایرانی به ترکمنستان و دیگر کشورهای آسیای میانه همگی حاکی از عزم جزم تهران و عشق آباد برای شتاب بخشیدن به سرعت قطار روابط اقتصادی دوجانبه است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اخیرا نیز ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران در جریان نشست خبری مشترک با قربانقلی بردی محمد اف رئیس شورای مصلحت خلق ترکمنستان خواستار توسعه میزان روابط فعلی میان دو کشور شده است که در جریان این سفر دو کشور ۲ سند همکاری و ۳ یادداشت تفاهم در زمینه های ترانزیت و کریدورهای بین المللی، انرژی، صادرات محصولات کشاورزی، برق، آموزش و سرمایه گذاری امضا کرده اند.

ترکمنستان به شدت نیازمند واردات خدمات فنی و مهندسی است و ایران در شمار زیادی از پروژه های فنی - مهندسی این کشور مشارکت داشته که از جمله آن ها می توان به احداث خط لوله گاز ۱۳۹ میلیون دلاری کورپیه-کردکوی در غرب ترکمنستان، ساخت سد دوستی ۱۶۷ میلیون دلاری در جنوب این کشور، احداث خط انتقال برق بلخان آباد- علی آباد و راه اندازی چندین پروژه دیگر مانند گسترش برنامه ارتباطی فیبر نوری، ساخت انبارهای بزرگ و سایر پروژه ها در مرو و پالایشگاه ترکمن باشی، ساخت ترمینال گاز مایع و ساخت اتوبان در این کشور آسیای میانه اشاره کرد که همگی به دست توانمند مهندسان و تکنسین های ایرانی اجرا شده است.

ایران و ترکمنستان به لحاظ همسایگی و مجاورت جغرافیایی و وابستگی متقابل ژئوپلیتیکی، روابط پایداری داشته اند و جز در موارد معدودی مانند سوآپ گازی اختلاف قابل ملاحظه و واگرایی میان دو طرف وجود نداشته است و در بازه کنونی نیز دو کشور خواستار بازگشت به وضعیت پیشین هستند، چرا که تا سال ۱۳۹۳ روسای جمهور ایران و ترکمنستان دست کم سالی یک دیدار را در تهران یا عشق آباد برگزار می کردند، اما از سال ۹۴ به بعد به مدت ۶ سال تعامل میان دو کشور کمرنگ شد.

ریشه اصلی اختلاف نظرهای سال های اخیر ایران و ترکمنستان به مساله بدهی های ایران به این کشور باز می گردد که بخش عمده آن به دلیل واردات گاز بوده است. به دلیل تحریم های اعمالی از سوی آمریکا، بازپرداخت بدهی های ایران به صورت نقدی تاکنون امکان پذیر نبوده است. اگرچه توافقاتی در زمینه تسویه این بدهی ها به روش های غیرنقدی صورت گرفته بود، اما با این حال بدعهدی مجدد آمریکایی ها با خروج از برجام و اعمال مجدد تحریم های یکجانبه علیه ایران، مجدداً امکان بازپرداخت این بدهی ها را میسر نساخت، البته به گفته مقام های ایرانی، تهران بدهی مربوط به دولت قبل را که حدود یک میلیارد و ۶۵۰ میلیون دلار بوده را به ترکمنستان پرداخت کرده است.

در کنار این مساله، موضوع دیگری که باعث اختلاف میان دو کشور شده، نحوه محاسبه قیمت تمام شده گاز صادر شده به ایران بوده است، چراکه طبق گفته وزارت نفت، کیفیت گاز صادر شده به ایران بسیار پایین بوده و باید رقم پایین تری برای آن در قرارداد لحاظ می شده است، اما طرف ترکمنستانی بر نرخ چند برابر شده گاز صادراتی تاکید کرده بود.

البته همه گیری بیماری کرونا نیز به کاهش روابط میان دو طرف دامن زد، چرا که ترکمنستان با حساسیت های بیش از حد در این مورد سختگیرانه ترین پروتکل های کرونایی در جهان را به اجرا درآورد که بر روابط خارجی این کشور، از جمله با ایران نیز سایه افکند. اما با فروکش کردن تب این بیماری در سراسر جهان و واکسیناسیون عمومی، ترکمنستان بار دیگر مرزهای خود را به روی کشورها از جمله ایران باز کرد و متعاقبا هزینه ورود کامیون های ترانزیت ایرانی به خاک خود را به طور چشم گیری کاهش داد.

اوایل اسفند ماه سال گذشته نیز ترکمنستان میزبان چهاردهمین نمایشگاه اختصاصی ایران شد و حدود ۱۰۰ شرکت دولتی و خصوصی ایرانی متشکل از ۳۶۰ تاجر و فعال اقتصادی محصولات خود را در حوزه های کشاورزی و صنایع غذایی، صنعت ساختمان، سیمان، نفت و انرژی، محصولات پتروشیمی، قطعات خودرو، خدمات فنی و مهندسی، دارو و تجهیزات پزشکی را در عشق آباد به نمایش گذاشتند.

اهمیت تعاملات تجاری با ایران تا اندازه ای برای ترکمنستان پررنگ است که سردار بردی محمداف، رئیس جمهوری این کشور آسیای میانه در پیامی به مناسبت برگزاری این نمایشگاه گفته بود: ترکمنستان به ترویج روابط با جمهوری اسلامی ایران اهمیت ویژه می دهد. جمهوری اسلامی ایران یکی از همکاران معتبر ترکمنستان در عرصه های و اقتصادی- بازرگانی است .

تقویت مشارکت با قرارداد سواپ گازی ایران، آذربایجان و ترکمنستان

با روی کار آمدن دولت سیزدهم، احیای روابط با ترکمنستان در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت و ترکمنستان نخستین مقصد سفر خارجی جواد اوجی وزیر نفت بود. تلاش های دولت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران برای گرم کردن روابط با ترکمنستان خیلی زود به نتیجه رسید و در آذرماه ۱۴۰۰ قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان از مسیر ایران به حجم روزانه ۵ میلیون متر مکعب به امضا رسید.

این قرارداد به معنای احیای روابط ایران و ترکمنستان بعد از حدود ۶ سال تیرگی روابط بود که در زمینه توسعه صادرات غیرنفتی به این کشور نیز گره گشایی کرد. علاوه بر این، امضای قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان در چارچوب تضعیف خطوط لوله ترانس کاسپین (ترکمنستان- آذربایجان- گرجستان- ترکیه) و تاپی (ترکمنستان- افغانستان- پاکستان- هند) است که به عنوان رقبای گاز ایران هستند. پایداری شبکه گاز شمال و شمال شرق کشور نیز از دیگر مزایای این توافق بوده است.

در واقع با فعال شدن دیپلماسی انرژی در دولت سیزدهم، قفل چند ساله مبادله گازی شکست و از ابتدای سال ۲۰۲۲ سوآپ گاز طبیعی به مقصد کشور آذربایجان آغاز شد. حجم سوآپ گاز طبیعی در سال ۲۰۲۲ حدود ۵.۱ میلیارد متر مکعب بود اما چندی پیش در بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، مجید چگنی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران عنوان کرد: «واردات و سوآپ گاز از ترکمنستان به آذربایجان طبق توافق ۲ برابر شده و به ۱۰ میلیون متر مکعب در روز رسیده است».

این قرارداد منجر به جلوگیری از حذف ایران از تعاملات و مبادلات انرژی منطقه و در راستای تبدیل شدن کشور به هاب انرژی، بهبود سهم ایران در تجارت جهانی گاز طبیعی، افزایش پایداری شبکه گاز در نواحی شمال شرقی کشور، تامین پایداری سوخت نیروگاهها و صنایع توسط استان های شمال شرق کشور و کاهش هزینه انتقال گاز با جلوگیری از انتقال گاز از نواحی جنوبی کشور به نواحی شمال و شمال شرقی کشور اجرا شده است.

کریدور چابهار –سرخس پل دسترسی ایران به آسیای میانه

یکی از راهکارهای موثر و قابل اجرا جهت افزایش تنوع و درآمد کشور و کاهش وابستگی اقتصادی به فروش نفت خام، فعال سازی ظرفیت ترانزیت بار از طریق ایجاد زیرساخت لازم و افزایش بهره وری حمل و نقل ریلی است که هدف غایی آن حمایت همه جانبه هدفمند از صادرات کالاها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و با خالص ارزآوری مثبت از طریق گسترش خدمات تجارت خارجی، ترانزیت و زیرساخت های مورد نیاز می باشد.

در خصوص ترکمنستان نیز، خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان استان هایی هستند که به دلیل مجاورت جغرافیایی و اشتراکات فرهنگی و قومی نقش مهمی را در روابط دو جانبه اقتصادی تهران و عشق آباد ایفا می کنند و در این میان کریدور ریلی سرخس – بندرعباس مهمترین شاهراه ارتباطی ایران و آسیای مرکزی به شمار می رود که عمدتا برای واردات گوگرد و پنبه از کشورهای ترکمنستان و ازبکستان استفاده می شود. عمده بارهای ترانزیتی، وارداتی و صادراتی کشورهای افغانستان، هند، آسیای میانه و کشورهای تازه استقلال یافته مشترک المنافع CIS به دلیل تناژ بالا و مسافت طولانی، ریل پسند است و به همین دلیل از نظر اقتصادی حمل با ریل صرفه بیشتری دارد.

افزون بر این، گذرگاه ریلی چابهار –سرخس با اتصال به سواحل مکران و اسکله شهید بهشتی با هدف توسعه استان های شرقی، ایجاد شاخه جدید در کریدور شمال- جنوب با اتصال ریلی چابهار به آسیای میانه، جذب بارهای افغانستان و ازبکستان، انتقال سنگ آهن منطقه سنگان ایران و هرات افغانستان به چابهار در دست احداث است.

ایران با تکمیل خط آهن چابهار-سرخس و استفاده از قادر خواهد بود نقشی پررنگ تر در صنعت ترانزیت منطقه و جهان ایفا کند که علاوه بر درآمدزایی منجر به استحکام روابط بین کشورها خصوصا کشورهای آسیای میانه با اتکا به تامین منافع مشترک می شود و علاوه بر امنیت اقتصادی در توسعه امنیت سیاسی نیز موثر است چرا که بندر چابهار فاصله کمتری با آسیای مرکزی در مقایسه با بنادر گوادر و کراچی دارد. امتیاز دیگر بندر چابهار، عمق پای اسکله این بندر است که در بین بنادر کشور بیشترین عمق را با ۱۶.۵ متر داشته و می تواند پذیرای شناورهایی بزرگ باشد.

راه آهن چابهار – سرخس به طول ۱۳۵۰ کیلومتر در قالب ۲ قطعه خط ریلی چابهار- زاهدان و زاهدان – سرخس در حال اجراست، دومین اقدام در طرح جهش کریدور ترانزیتی شمال-جنوب، تکمیل راه آهن چابهار-زاهدان است که طی سال گذشته قطعه زاهدان- خاش به بهره برداری رسید و امید است قطعه خاش-چابهار تا پایان سال جاری به بهره برداری برسد و بندر شهید بهشتی چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور به شبکه ریلی متصل شود.

راه آهن چابهار- زاهدان تاکنون بیش از ۶۰ درصد پیشرفت داشته و براساس پیش بینی های سال گذشته اعتبار مورد نیاز برای تکمیل این خط بالغ بر ۵۰۰ میلیون دلار است. راه آهن زاهدان- سرخس که در امتداد محور چابهار- زاهدان است، تنها بندر اقیانوسی منطقه را به اصلی ترین مرز ترانزیت ریلی کشور یعنی سرخس متصل می سازد و ترکمنستان و چهار کشور دیگر آسیای مرکزی را از طریق خطوط ریلی به اقیانوس هند متصل می کند. مسئله اصلی این طرح زیرساختی، نیز تامین اعتبارات لازم است که بالغ بر ۱.۵ میلیارد دلار برآورد می شود. پیش بینی می شود در صورت تامین ضربتی منابع محور چابهار-زاهدان-سرخس، این محور تا پایان دولت سیزدهم به بهره برداری برسد.

اما یکی از مهم ترین کریدوهای میان دو کشور کریدور عمان - آسیای میانه است که همچنان به طور کامل راه اندازی نشده است. چندین سال قبل ایران، عمان، قطر، ترکمنستان و ازبکستان (موافقت نامه عشق آباد) را با هدف تاسیس کریدور جدید حمل ونقل بین المللی و ترانزیتی که کشورهای آسیای مرکزی را با بنادر خلیج فارس اتصال می دهد، به امضا رساندند، پس از مدتی قطر از این توافق نامه خارج شد، اما قزاقستان به آن پیوست.

کریدور بین المللی جدید ترکمنستان-ایران- عمان، با عبور از خاک ایران، کشورهای آسیای میانه را به بنادر ایران در خلیج فارس و دریای عمان متصل خواهد کرد. اجرای موافقتنامه سال ۲۰۱۶ میان سه کشور ترکمنستان،ایران و عمان نقطه عطفی در روابط منطقه ای خواهد بود و زمینه ساز گسترش روابط بین کشورهای منطقه خواهد شد. این کریدور، مسیر توسعه اقتصادی کشورهای عضو این پروژه را فراهم خواهد کرد و البته رئیسی نیز اخیرا خواستار توسعه کریدورهای بین المللی از جمله دالان تجاری عشق آباد شده است.

نگاهی به نمودار تجارت ایران و ترکمنستان

در سال ۱۳۹۵ و پیش از خروج یک جانبه آمریکا از برجام میزان مبادلات تجاری دو کشور در مجموع حدود ۵۸۰ میلیون میلیون دلار بوده است که در پی اعمال تحریم های غربی علیه ایران و محدودیت های ایران در تجارت بین المللی و تعاملات بانکی این رقم در سال ۹۹ این رقم به ۱۳۳ میلیون دلار کاهش یافت. اما طی دو سال اخیر این رقم صعودی شده و بر اساس آمار رسمی گمرک، تنها صادرات ایران به این همسایه شمالی در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۳۰ میلیون دلار بوده که مثبت شدن تراز تجاری ایران در تجارت با ترکمنستان را نشان می دهد. حجم تجارت دو کشور در سال گذشته نیز ۴۹۰ میلیون دلار بوده است.

طی دو سال اخیر با کاهش محدودیت های کرونایی ترکمنستان، حذف عوارض ترانزیتی یا همان پیمایش سیستم حمل ونقل ایران برای ورود به ترکمنستان و سایر اقدامات مانند برگزاری نمایشگاه تخصصی ایران در ترکمنستان روند تجارت بین دو کشور در مدار رشد و توسعه قرار گرفته است و دوام آن نیازمند تکمیل حلقه های صادرات از جمله صادرات خدمات فنی مهندسی به عشق آباد در زمینه هایی چون ساخت وساز ، احداث خطوط انتقال برق و گاز و پروژه های صنعتی چون تاسیس نیروگاه و پالایشگاه است.

نتیجه

ترکمنستان تنها جمهوری مسلمان نشین آسیای مرکزی است که در آب و خشکی با ایران هم مرز است. به علاوه، وجود مرزهای طولانی و مشترک بین دو کشور، ظرفیت های اقتصادی ترکمنستان به ویژه در بخش نفت و گاز، نقش این کشور به عنوان دروازه ورود ایران به آسیای مرکزی پررنگ تر می کند. عضویت ترکمنستان در اکو و نقش کلیدی ترکمن ها در اجرای طرحهای اکو به ویژه در زمینه حمل و نقل و نهایتا اهمیت این کشور به عنوان یکی از کشورهای ساحلی دریای خزر، از دیگر عواملی است که موجب توجه ویژه ایران به این همسایه شمال شرقی شده است.

افزون بر این، نقش ایران در حفظ صلح و امنیت منطقه و به عنوان مسیر اتصال ترکمنستان به آبهای آزاد، وجود یک اقلیت ترکمن در ایران، علاقمندی ایران به خرید گاز از ترکمنستان و مسیر ترانزیت برای انتقال گاز این کشور به اروپا موجب افزایش برد دایره توجه دو کشور به یکدیگر شده و در نهایت ایران یک شریک تجاری قابل اتکا و تأمین کننده نیازهای اساسی ترکمنستان است، بنابراین با توجه به اهمیت رویکرد همسایگی و توسعه تعاملات تجاری با همسایگان در دولت سیزدهم لازم است روند رو به رشد روابط تجاری با ترکمنستان حفظ شود تا برد متقابل اقتصادی و وابستگی و پیوند سیاسی میان دو کشور خصوصا در دوران فشارهای تحریم علیه ایران تامین شود.

آخرین اخبار حمل و نقل را در پربیننده ترین شبکه خبری این حوزه بخوانید

منبع: تین نیوز

کلیدواژه: گاز گاز بیماری کرونا دارو صادرات غیرنفتی کشور آذربایجان نمایشگاه بین المللی شرکت ملی گاز کاهش هزینه بهره وری حمل و نقل ریلی خراسان شمالی کریدور ریلی بندر چابهار بنادر گوادر کریدور ترانزیتی بندر شهید بهشتی بندر اقیانوسی بندر اقیانوسی عمان بنادر ایران عمان کریدورهای بین المللی رشد و توسعه کریدور ریلی کریدور چابهار چابهار سرخس ایران و ترکمنستان میلیون دلار بوده کشورهای آسیای میان دو کشور آسیای میانه دولت سیزدهم آسیای مرکزی بین المللی آهن چابهار سال گذشته سوآپ گاز عشق آباد راه آهن بدهی ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tinn.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تین نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۹۵۱۳۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ظرفیت‌های اقتصادی افغانستان برای ایران حائز اهمیت است

محمد کرمی در نشست امکان سنجی و تسهیل روند همکاری های اقتصادی میان دو کشور جمهوری اسلامی ایران و افغانستان که در محل فرمانداری شهرستان زهک برگزار شد، اظهار کرد: امیدوارم خداوند متعال به همه ما توفیق عنایت کند تا بتوانیم در سایه قرآن کریم و رهنمودهای اسلام روزبه روز در انسجام و وحدت امت اسلامی برای پیشبرد اهداف اسلام عزیز تلاش کنیم.

وی ادامه داد: تاکید مقام معظم رهبری (مدظله العالی) همواره مبنی بر وحدت بین امت اسلام برای پیشرفت اسلام و اجرای فرمان الهی در کل دنیا است که این رسالت همه ما مسلمانان است.

استاندار سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه پیرو سفر معاون نخست وزیر حکومت سرپرست افغانستان به جمهوری اسلامی ایران توافقات خیلی خوبی انجام شده است، عنوان کرد: در راستای اجرایی شدن این توافقات جلسات و پیگیری های خوبی انجام شده است که باید ۲ کشور از توان یکدیگر برای پیشبرد اهدافشان بهره بگیرند.

کرمی خاطرنشان کرد: اقتصاد افغانستان برای جمهوری اسلامی بسیار مهم است و هر آنچه اقتصاد افغانستان قوی شود انگار اقتصاد جمهوری اسلامی قوی شده است بنابراین در کنار هم از موهبت های الهی که خداوند متعال در اختیار ما قرار داده بهره میبریم.

وی با بیان اینکه توافقات خوبی در خصوص ترانزیت و راه آهن به دلیل انتقال بار به دلیل اهمیت موضوع تجارت انجام گرفته است، گفت: در خصوص روان و تسهیل شدن تجارت حقوق گمرکی و ... باید توافقاتی داشته باشیم که به راحتی تجارت شکل بگیرد تا هر ۲ کشور از ظرفیت‌های خوبی که مرز دارد بهره مند شوند.

استاندار سیستان و بلوچستان افزود: تشکیل شرکت های مشترک و سرمایه گذاری های مشترک می‌تواند کمک کند تا ۲ کشور از ظرفیت‌های یکدیگر بهره بگیرند.

وی ادامه داد: در سفرهای قبلی نیز توافقاتی صورت گرفته و بخشی از آن نیز انجام شده که نیاز است روند تجارت برای دو طرف تسهیل شود.

وی با بیان اینکه توسعه بخش پایانه ها بسیار مهم است، عنوان کرد: باید به شکلی عمل کنیم که ترانزیت راحت انجام شود تا بتوان از ظرفیت مرز به بهترین نحو استفاده کرد.

 

 

باشگاه خبرنگاران جوان سیستان و بلوچستان زاهدان